dnd, d&d dungeons and dragons
 
Olejów na Podolu
 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Strona główna ˇ Artykuły ˇ Galeria zdjęć ˇ Forum strony Olejów ˇ Szukaj na stronie Olejów ˇ Multimedia
 
isa, dnd.rpg.info.pl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Nawigacja
Strona główna
  Strona główna
  Mapa serwisu

Olejów na Podolu
  Artykuły wg kategorii
  Wszystkie artykuły
  Galeria zdjęć
  Pokaz slajdów
  Panoramy Olejowa 1
  Panoramy Olejowa 2
  Panoramy inne
  Stare mapy
  Stare pocztówki Olejów
  Stare pocztówki Załoźce
  Stare pocztówki inne
  Stare stemple 1
  Stare stemple 2
  Multimedia
  Słownik gwary kresowej
  Uzupełnienia do słownika
  Praktyczne porady1
  Praktyczne porady2
  Archiwum newsów
  English
  Français

Spisy mieszkańców
  Olejów
  Trościaniec Wielki
  Bzowica
  Białokiernica
  Ratyszcze
  Reniów
  Ze starych ksiąg

Literatura
  Książki papierowe
  Książki z internetu
  Czasopisma z internetu

Szukaj
  Szukaj na stronie Olejów

Forum
  Forum strony Olejów

Linki
  Strony o Kresach
  Inne przydatne miejsca
  Biblioteki cyfrowe
  Varia
  Nowe odkrycia z internetu

Poszukujemy
  Książki

Kontakt
  Kontakt z autorami strony

 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Olejów na Podolu
Aktualnie na stronie:
Artykułów:1281
Zdjęć w galerii:1876

Artykuły z naszej strony
były czytane
5770982 razy!
 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
W dawnych czasach Trościaniec Wielki należał do parafii rzymsko-katolickiej w Załoźcach. Trościanieccy wierni chodzili do kościoła w odległym o 8 km miasteczku. Tu uczęszczali na msze święte, przyjmowali sakramenty. I tutaj też - gdzieś na poświęconej ziemi, na przykościelnym cmentarzyku - czekają na zmartwychwstanie najstarsze pokolenia trościanieckich rodów Dajczaków, Półtoraków, Olendrów i innych. Ich imiona i miejsce spoczynku są już tylko znane Bogu. Dopiero w końcu XIX wieku powstał cmentarz w Trościańcu Wielkim, na ziemi wydzielonej przez Siostry Miłosierdzia.

Listę z nazwiskami najstarszych załozieckich kapłanów z lat 1612 - ok. 1889 zestawił zakonnik z Podkamienia, Ojciec Sadok Barącz, w swojej monografii o Załoźcach, opublikowanej w 1889 r. Jest ona dostępna na naszej stronie internetowej, w artykule "Załoźce o. Sadoka Barącza cz.4"

Pierwszy stały ksiądz w Trościańcu Wielkim pojawił sie dopiero w 1893 roku. Sama data budowy trościanieckiej świątyni jest nieznana - Antoni Worobiec podaje, że informacje na ten temat są sprzeczne. Z jednej strony jakaś świątynia istniała już w 1888 roku (w r. 1896 opisana jako murowany kościół). Z drugiej strony dokumenty podają, że trościaniecki kościół w obecnej postaci (po II wojnie światowej zamieniony na cerkiew) został zbudowany dopiero w 1905 roku drogą przetargu, dzięki staraniom księdza ekspozyta Fryderyka Cywińskiego. Pozostaje zagadką, co stało się z poprzednim budynkiem (tym z 1888 i 1896 r.) i w którym miejscu się mieścił.

Powód budowy kościoła opisał ks. Walenty Garczyński w "Księdze Inwentarzowej Parafii":

"Do 1905 roku parafianie chodzili do kościoła załozieckiego. Księża załozieccy przyjeżdżali sporadycznie na katechizację, która odbywała się w cerkwi. Ponieważ księża greckokatoliccy robili trudności polska ludność przystąpiła do budowy kościoła...".

Warto dodać, że - w mazurskiej, z przewagą ludności polskiej - wiosce Trościaniec Wielki greckokatolicka cerkiew istniała już na początku XIX wieku (a zapewne i dużo wcześniej). Gdy tymczasem polska ludność (tu w dodatku stanowiąca większość) musiała czekać na swoją świątynię aż do początków XX wieku. Smutny przyczynek do historii dawnych Kresów. I niestety powszechny we wschodniej Galicji.

Niniejszy artykuł został uaktualniony w maju 2021 roku.

Serdeczne podziękowania otrzymują Pan Jacek Głowacki
Pani Aurelia Bartoszek








KAPŁANI Z TROŚCIAŃCA WIELKIEGO:


1) ok. 1893-1894 ksiądz Józef Pelc

Ekspozytura trościaniecka pojawia się w 1893 roku. Ksiądz Józef Pelc był pierwszym stałym kapelanem trościanieckim. W roku 1894 zbudował w Trościańcu dom mieszkalny.

Urodzony w roku 1858, przyjął święcenia kapłańskie 27 lipca 1884 we Lwowie. Jako nowowyświęcony kapłan, 18 sierpnia 1884 otrzymał nominację na wikariusza w Radautz (dekanat Czerwniowce). 4 października 1884 przeniesiony z Radautz do Brodów. W latach 1885-1887 był wikariuszem w Brodach. W latach 1889-1891 wikariusz w Sokalu (dekanat Bełz). Między kwietniem a wrześniem 1893 tymczasowy administrator w Wełdzirzu (dekanat Dolina), na miejsce księdza który zrezygnował i wyemigrował do Ameryki. We wrześniu 1893 mianowany wikariuszem w Załoźcach i ekspozytem w Trościańcu Wielkim.

Z dalszej kariery kościelnej księdza Józefa Pelca widać, że był on dobrym organizatorem i cieszył się zaufaniem kurii. Często mianowano go tymczasowym administratorem w dużych parafiach, gdzie czasowo pozostawalo nieobsadzone stanowisko proboszcza. W kwietniu 1895 mianowany tymczasowym administratorem w Niemirowie (dekanat Lubaczów). We wrześniu 1896 mianowany tymczasowym administratorem w Złotnikach (dekanat Złoczów). Między kwietniem a wrześniem 1897 tymczasowy administrator w Bełzie. Od listopada 1897 tymczasowy administrator w Podhajcach. Od sierpnia 1898 był ekspozytem, a potem długoletnim proboszczem w Peczeniżynie (dekanat Kołomyja). Ostatnia odnaleziona wzmianka o nim pochodzi z 1932 roku. W spisach duchowieństwa lwowskiego od roku 1934 już nie występuje.


Podpis księdza Józefa Pelca
na dokumencie z 1894 roku.


Załoźce 1894
(kliknij żeby obejrzeć)




2) 1895-1896 ksiądz Jan Ruciński

Urodzony w roku 1866, przyjął święcenia kapłańskie 12 lipca 1891 roku we Lwowie. Tuż po wyświęceniu mianowany wikariuszem w Budzanowie. W kwietniu 1895 przeniesiony z Budzanowa na ekspozyturę do Trościańca Wielkiego. W styczniu 1896 przeniesiony z Trościańca Wielkiego do Łopatyna (dekanat Busk). W czerwcu 1897 przeniesiony z Łopatyna na administratora do Witkowa Nowego (dekanat Busk). Od sierpnia 1898 był administratorem, a następnie proboszczem w Potyliczu (dekanat Żółkiew). Ostatnia odnaleziona wzmianka o nim w tej parafii pochodzi z 1917 roku. W spisach duchowieństwa lwowskiego od roku 1921 już nie występuje.


Podpis księdza Jana Rucińskiego
na dokumencie z 1895 roku.


Załoźce 1895
(kliknij żeby obejrzeć)




3) 1896-1900 ksiądz Mikołaj Kulczycki

Urodzony w roku 1863, święcenia kapłańskie w roku 1892. W roku 1893 był wikariuszem w Zółkwi. 2 lutego 1894 przeniesiony z Żółkwi do Lipska (dekanat Lubaczów). 9 grudnia tego samego roku 1894 przeniesiony z Lipska do Śniatynia (dekanat Horodenka). W sierpniu 1895 przeniesiony ze Śniatynia do Łopatyna (dekanat Busk). W lutym 1896 przeniesiony z Łopatyna jako ekspozyt do Trościańca Wielkiego. W maju 1900 przeniesiony z Trościańca na ekspozyturę do Uścieczka ad Czerwonogród (dekanat Jazłowiec). W lipcu 1903 przeniesiony z Uścieczka na stanowisko kooperatora w parafii św. Marcina we Lwowie. Od lipca 1905 był administratorem, a następnie proboszczem w parafii Tadanie (dekanat Gliniany). Ostatnia odnaleziona wzmianka o nim w tej parafii pochodzi z 1917 roku. W spisach duchowieństwa lwowskiego od roku 1921 już nie występuje.



4) 1900-1902 ksiądz Adam Pyrek

Urodzony w roku 1871, przyjął święcenia kapłańskie 14 lipca 1895 roku we Lwowie. Jako nowowyświęcony kapłan mianowany wikariuszem w Baryszu (dekanat Buczacz). 12 sierpnia 1897 przeniesiony z Barysza do Toustego (dekanat Trembowla). 16 maja 1898 przeniesiony z Toustego do Koropca (dekanat Busk). Przed rokiem 1900 wikariusz w Milatynie. W maju 1900 przeniesiony jako ekspozyt do Trościańca. W kwietniu 1902 przeniesiony z Trościańca do Czerwonogrodu (dekanat Jazłowiec), gdzie pełnił funkcję kapelana w majątku Sióstr Miłosierdzia. W sierpniu 1904 przeniesiony na wikariusza do Doliny (dekanat Dolina). W lipcu 1907 przeniesiony z Doliny na probostwo do Strusowa (dekanat Trembowla). Jako proboszcz w Strusowie, na tej placówce duszpasterskiej pełnił posługę do śmierci. Zmarł 11 listopada 1930.



5) 1902-1905 ksiądz Fryderyk Cywiński

Urodzony w roku 1870, przyjął święcenia kapłańskie 19 lipca 1896 roku we Lwowie. Jako nowowyświęcony ksiądz 17 sierpnia 1896 został skierowany jako wikariusz do Liczkowiec (dekanat Czortków) z tymczasowym przeznaczeniem do Płazowa (dekanat Lubaczów). 12 sierpnia 1897 przeniesiony z Liczkowiec do Białegokamienia (dekanat Złoczów). W roku 1899 przeniesiony z Białegokamienia do Uhnowa (dekanat Bełz). W roku 1900 był wikariuszem w Chocimierzu (dekanat Horodenka). W listopadzie 1900 przeniesiony z Chocimierza do Czerwonogrodu (dekanat Jazłowiec). W roku 1901 złożył z pomyślnym skutkiem egzamin konkursowy "pro beneficiis curatis". W roku 1902 był wikariuszem w Czerwonogrodzie. W kwietniu 1902 przeniesiony z Czerwonogrodu do Trościańca Wielkiego. W listopadzie 1905 przeniesiony z Trościańca do Olejowa jako administrator. Jednocześnie kuria rozpisała konkursu na opróżnione probostwo w Olejowie. (Wiadomości kościelne, Gazeta Lwowska z 5 listopada 1905, Nr 252). Ostatecznie tym proboszczem został ks. Cywiński, stało się to około marca 1906 roku

Na początku czerwca 1905 roku do Krakowa przybyła wycieczka włościan z Tarnopolskiego. Zwiedzali miasto i oglądali polskie pamiątki historyczne. Było z nimi 6 księży i 5 nauczycieli szkół ludowych - między nimi ks. Cywiński z Trościańca. Zapewne więc brali udział w tej wycieczce także mieszkańcy Trościańca Wielkiego, na co wskazuje udział miejscowego księdza. Wycieczką kierował prof. Zamorski z Tarnopola. (Gazeta Narodowa z 8 czerwca 1905, Nr 130).

W sierpniu 1913 przeniósł się na probostwo w Żurawnie (dekanat Stryj). Ostatnia odnaleziona wzmianka o nim w tej parafii pochodzi z 1932 roku. W spisach duchowieństwa lwowskiego od roku 1934 już nie występuje.



Podpis księdza Fryderyka Cywińskiego z 1907 roku
z czasów, gdy był już proboszczem w Olejowie



I trochę dodatkowych informacji o parafii za czasów księdza Fryderyka Cywińskiego.

Trościaniec Wielki był filią parafii rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Marii w Załoźcach. Ksiądz Cywiński, stały ekspozyt w Trościańcu, jednocześnie był też wikariuszem załozieckim.

W wiosce mieszkało 1720 wiernych wyznania rzymsko-katolickiego. Był tu kościół murowany, w którym codziennie odprawiano obrzędy sakralne.



6) 1905-1907 ksiądz Józef Gawżyński

Urodzony w roku 1864, przyjął święcenia kapłańskie 21 lipca 1889 roku we Lwowie. Po wyświęceniu był wikariuszem w Lipsku (dekanat Lubaczów). 14 kwietnia 1890 przeniesiony z Lipska do Rawy Ruskiej (dekanat Żółkiew). 20 października 1891 przeniesiony z Rawy Ruskiej do Żółkwi. 30 lipca 1893 przeniesiony do Toustego (dekanat Trembowla). W maju 1894 przeniesiony z Toustego do Gołogór (dekanat Złoczów). W listopadzie 1896 przeniesiony z Gołogór do Kołomyi. W lutym 1903 przeniesiony z Kołomyi na administratora do Koropca (dekanat Busk). W roku 1904 był wikariuszem w Busku, w listopadzie 1905 roku przeniesiony jako ekspozyt do Trościańca Wielkiego. W lipcu 1907 mianowany ekspozytem w Lipsku (dekanat Lubaczów), a później proboszczem. Sprawował tą funkcję do śmierci. Zmarł 30 stycznia 1927.

Uwaga: Na odpisie trościanieckiego aktu chrztu ze stycznia 1907, wystawionym przez Urząd Stanu Cywilnego miasta stołecznego Warszawy, który nadesłała nasza Czytelniczka, nazwisko księdza jest zapisane jako "Gawrzyński" (z "rz"). Jednak w innych naszych źródłach, w tym "Gazeta Lwowska" i schematyzmy duchowieństwa, jego nazwisko było pisane z "ż" w środku.



7) 1907-1911 ksiądz Wojciech Kostkiewicz

Urodzony w roku 1853, przyjął święcenia kapłańskie w roku 1883. Tuż po wyświęceniu był kooperatorem w Brodach. W maju 1884 na krótko przeniesiony do Cieszanowa (dekanat Lubaczów), a we wrześniu tegoż roku 1884 przeniesiony z Cieszanowa do Płazowa (ten sam dekanat Lubaczów). W sierpniu 1885 przeniesiony z Płazowa do Chodorowa (dekanat Swirz). W styczniu 1886 przeniesiony z Chodorowa do Kamionki Strumiłowej (dekanat Gliniany). W sierpniu 1887 przeniesiony do Mikołajowa (dekanat Stryj). W roku 1888 przeniesiony do Złotników (dekanat Trembowla). W marcu 1889 przeniesiony ze Złotników do Opryłowiec (dekanat Tarnopol). W listopadzie tego samego 1889 roku przeniesiony z Opryłowiec do Toustego (dekanat Trembowla). W sierpniu 1891 przeniesiony z Toustego do Lipska (dekanat Lubaczów). W roku 1893 przeniesiony do Cieszanowa (dekanat Lubaczów). W lutym 1893 przeniesiony z Cieszanowa do Brzozdowiec (dekanat Swirz). W grudniu tego samego 1893 roku przeniesiony z Brzozdowiec do Serethu (dekanat Czerniowce). W sierpniu 1895 przeniesiony z Seterthu na wikariusza ekspozyta w Bobulińcach (dekanat Czortków), należących wówczas do parafii Petlikowce Stare. W lutym 1896 przeniesiony z Bobuliniec na wikariusza ekspozyta do Niżborga Nowego (dekanat Czortków). W lipcu 1907 przeniesiony z Niżborga do Trościańca Wielkiego jako ekspozyt. W sierpniu 1911 przeniesiony z Trościańca do Rudy Brodzkiej (dekanat Brody), gdzie przebywał jako wikariusz ekspozyt do 1914 roku. W schematyzmach duchowieństwa archidiecezji lwowskiej po I wojnie światowej już nie występował.



8) 1911-1913 ksiądz Julian Gramse

Urodzony 24 maja 1880 Palędzie parafia Gniezno. Uczeń gimnazjum w Gnieźnie, na Wielkanoc 1900 roku przeniósł się do gimnazjum w Brodnicy nad Drwęcą. We wrześniu 1901 r. był sądzony w Toruniu za udział w tajnym stowarzyszeniu polskich gimnazjalistów (Towarzystwo Filomatów), w którym pełnił funkcję jednego z wiceprezesów. Skazano go na 3 tygodnie więzienia. Po odsiedzeniu kary przeniósł się do Galicji i wstąpił do seminarium duchownego we Lwowie. Przyjął święcenia kapłańskie 2 lipca 1905 r. we Lwowie z rąk arcybiskupa Bilczewskiego.. Po wyświęceniu skierowany jako wikariusz do parafii Mariahilf ad Kołomyja (dekanat Kołomyja). W lipcu 1906 przeniesiony z Mariahilf do Kozowy (dekanat Brzeżany). W roku 1907 przebywał w Zakopanem - zapewne dla podratowania zdrowia, bo w schematyzmie zapisano go jako "deficjenta" - czyli czasowo nie pełniącego posługi kapłańskiej i nie przydzielonego do żadnej parafii. Pobyt w górach jako kurację rekomendowano wtedy przy chorobach sprawiających problemy z oddychaniem, czyli np. astma lub gruźlica płuc. W sierpniu 1908 przeniesiony do Horodyszcza ad Kozłów (dekanat Brzeżany). W roku 1909 był ekspozytem w Horodyszczu i udzielał się społecznie w spółce oszczędności i pożyczek, którą kierował razem z miejscowym nauczycielem ludowym. W latach 1910-1911 znów był deficjentem i przebywał jako rezydent w majątku Sióstr Miłosierdzia w Nowosiółce (dekanat Złoczów). W sierpniu 1911 mianowany ekspozytem w Trościańcu Wielkim. W listopadzie 1913 przeniesiony z Trościańca do Bryniec Zagórnych (dekanat Świrz). W październiku 1917 przeniesiony z Bryniec Zagórnych do Żółkwi, na stanowisko wikariusza, gdzie pracował do 1921 roku. W latach 1922-1923 był katechetą w szkole dla chłopców w Lubaczowie. W latach 1924-1928 był katechetą w Brodach, w szkole męskiej i szkole żeńskiej. W roku 1929 był proboszczem w Brzozdowicach (dekanat Świrz). W latach 1931-1938 jako emeryt był kapelanem w majątku Sióstr Opatrzności w Rodatyczach (dekanat Gródek).

Po wojnie zamieszkał w Wielkopolsce. Pod koniec życia był kapelanem w domu zakonnym Sióstr Urszulanek w Lipnicy parafia Pniewy, powiat szamotulski. Zmarł 17 września 1953 roku w Lipnicy. Został pochowany w Swarzędzu, na cmentarzu parafii św. Marcina Biskupa. W tym samym grobie spoczywa też Karol Gramse (1892-1958), a tuż obok Albin Gramse, długoletni aptekarz w Swarzędzu. Na pewno byli jakimiś bliskimi krewnymi księdza Juliana, ale żadnych informacji o tym pokrewieństwie nie mamy.


Grób księdza Juliana Gramse na cmentarzu w Swarzędzu
- fotografia od Pani Aurelii Bartoszek

(kliknij żeby powiększyć)




9) 1914 - 1929 ksiądz Stanisław Władyka


ksiądz Stanisław Władyka
ksiądz Stanisław Władyka
nieznana data zdjęcia


Pierwszy trościaniecki proboszcz. Za jego czasów, w 1925, Trościaniec Wielki podniesiono do rangi parafii.

Ksiądz Stanisław Władyka urodził się w 1880 roku. W schematyźmie duchowieństwa z 1905 roku był jeszcze studentem III roku teologii w seminarium arcybiskupim we Lwowie (na tym samym roku studiował też ks. Kajetan Gruszecki, późniejszy administrator w Olejowie). Święcenia kapłańskie przyjął 1 lipca 1906 roku we Lwowie. Po wyświęceniu w 1906 roku skierowany jako wikariusz do Barysza. W roku lutym 1908 przeniesiony z Barysza do Żółkwi. W lipcu 1909 przeniesiony do Pniowa. W latach 1910-1913 był czasowym deficjentem - czyli z powodu złego stanu zdrowia nie pełnił posługi kapłańskiej. W roku 1910 rezydował w miejscowości Wzdów ad Brzozów, a w latach 1911-1913 w majątku Sióstr Miłosierdzia w Nowosiółce (dekanat Złoczów). W listopadzie 1913 przeniesiony na ekspozyta do Trościańca Wielkiego. Od roku 1929 roku aż do swojej śmierci był proboszczem w Opryłowcach koło Zbaraża. Odznaczony "Złotym Krzyżem Zasługi". Zamordowany pod koniec czerwca 1941 w Opryłowcach, przez wycofujących się przed Niemcami żołnierzy Armii Czerwonej.

Najstarszą wzmianką o jego pobycie w Trościańcu jest informacja z czasopisma "Łowiec". W numerze czwartym z 1914 roku, wśród nazwisk nowoprzyjętych członków Galicyjskiego Towarzystwa Łowieckiego figuruje ksiądz Stanisław Władyka, Trościaniec Wielki, poczta Olejów. [Łowiec. Rok XXXVII. Nr 4. Lwów, 16. lutego 1914. Rubryka "Sprawy Towarzystwa".]

Czyli wiemy, że prywatnym hobby księdza Władyki było myśliwstwo.

Zapewne to o nim wspomina nauczycielka Apolonia Górecka, opisując swoją ucieczkę z Załoziec przed Moskalami w sierpniu 1914 roku.

"Ja z matką i ze znajomymi trościanieckimi postanowiliśmy zostać, tembardziej, że tamtejszy ksiądz proboszcz oświadczył stanowczo, że zostaje. Jednak włościanie trościanieccy, poczciwi Mazurzy, dalejże w prośby, aby i ksiądz proboszcz szedł także z nimi i nie narażał swego życia, więc w końcu zgodził się zaznaczając, że się uda tylko do Olejowa, milę od Trościańca położonego. Zabrał więc ze sobą Przenajświętszy Sakrament i z płaczem zamknął kościółek. Była to chwila przesmutna i okrutnie bolesna. Zdaje mi się, że zostanie ona na zawsze w pamięci tych, co to widzieli. Następnie udaliśmy się za księdzem ścieżkami brzegiem lasu w stronę Olejowa. Wieczór nadchodził i deszcz zaczął padać, gdy w tem ujrzeliśmy na gościńcu kozaków. W ogromnem przerażeniu zaczęliśmy biedz do lasu. W parę minut klęczeliśmy już koło drzewa na mokrej ziemi, a nie mówiąc słowa, modliliśmy się w myśli i wstrzymywali oddech. Nareszcie słyszymy w pobliżu strzał jeden i drugi, tuż koło nas i jakieś szmery. Poleciliśmy duszę naszą Bogu i czekaliśmy końca.

W tej strasznej męce przetrwaliśmy do godziny 4-tej rano. Wtedy to przyjęliśmy wszyscy komunię świętą i czekaliśmy co dalej będzie. Wszyscy byliśmy jak z krzyża zdjęci. Naraz ku naszej wielkiej uciesze usłyszeliśmy głos dzwonka z wieży trościanieckiej, otuchę jakąś wlewał w nasze serca. Postanowiliśmy wydostać się ostrożnie z lasu i udać się znowu do wsi. Tak też zrobiliśmy. We wsi jeszcze Moskali nie było, a tylko patrol kozacka z Załoziec strzelała do lasu. Wysłuchaliśmy mszy św., którą odprawił ks. proboszcz, ale zaledwie ją skończył już dają znać, że Moskale idą. Zaczęliśmy znów uciekać ale sami, gdyż ksiądz został. "

Inna wzmianka o trościanieckim księdzu (również bez nazwiska - ale z dat wynika, że chodzi o ks. Stanisława Władykę) pochodzi z książki "Z krwawych dni Złoczowa 1919 r."

"Straszenie chłopów, że Polacy zabiorą im ziemię na porządku dziennem. Pod datą 4-go grudnia (Nr. 4) znajdujemy n. p. opis zajść w Trościańcu wielkim (polska wieś), które spowodowały rewizję u polskiego księdza, uwieńczoną nadzwyczajną zdobyczą: znaleziono odezwę wzywającą "do powstania i rizania ukraińskich chłopów i inteligencji". a także i dokumenty, z których wypływa "szczo polaki pid prowodom swoich świaszczennikiw i didicziw organizujut sia w kożdim misti i seli i żdut łysze widpowidnoj chwili szczob napasti na bezbronny seła, wyrizaty selan" (*) a ich ziemię podzielić pomiędzy polskich chłopów, jakich sprowadzi się z zachodniej Galicji". Powodem do rewizji miało być rzekomo przychwytanie w Trościańcu siedmiu legjonistów z "Królestwa" i inżynierów polskich. Pismo ruskie chwali się równocześnie, że na wieś nałożono za to 100.000 K. kontrybucji."

(*) [tłum. "że Polacy pod przewodem swoich duchownych i dziedziców organizują się w każdym mieście i wiosce i czekają na odpowiedni moment żeby napaść na bezbronne wsie, wyrżnąć włościan..."]




NN ksiądz 1916-1917
Nieznany z nazwiska kapłan, sfotografowany przy kościele w Trościańcu
z grupą parafian i austriackich i niemieckich żołnierzy w 1915 lub 1916 roku.

Nie jest to na pewno trościaniecki ksiądz Stanisław Władyka,
być może ówczesny załoziecki proboszcz, ks. Zygmunt Jarosz?


Dodatkowe informacje z czasów księdza Władyki:

W latach 1922-1925 w Trościańcu było dwóch kapłanów, bo oprócz ks. Władyki rezydował tutaj ksiądz kanonik Sylwester Januszkiewicz, emerytowany kapelan Sióstr Miłosierdzia. Urodzony w r. 1855, przyjął święcenia kapłańskie 31 lipca 1881 we Lwowie. 24 ipca 1881 jako nowowyświęcony kapłan otrzymał nominację na kooperatora w Płazowie (dekanat Lubaczów). 9 stycznia 1884 po zakończeniu leczenia mianowany kooperatorem w Żydaczowie (dekanat Stryj). 29 listopada 1885 przeniesiony z Żydaczowa do Białegokamienia (dekanat Złoczów). W roku 1889 był administratorem w Żelechowie (dekanat Gliniany). 13 lipca 1889 przeniesiony do Przemyślan (dekanat Swirz). 14 sierpnia 1890 przeniesiony z Przemyślan do Brzeżan. 19 września 1891 przeniesiony z Brzeżan na administratora do Żółkwi. Emerytowany proboszcz ze Zborowa. Ksiądz Januszkiewicz zapewne mieszkał na trościanieckim folwarku Sióstr Miłosierdzia.

Liczba katolików w Trościańcu - 1.296 oraz 135 w filii w Hnidawie..

W latach 1926-1927 zbudowano kościół w Hnidawie, należący do trościanieckiej parafii.

W roku 1928 - więc za czasów księdza Władyki - miała miejsce ostatnia wizytacja kanoniczna w Trościańcu Wielkim.

Antoni Worobiec zanotował, że we wspomnieniach dawnych mieszkańców Trościańca ksiądz Władyka zapisał się jako dobry administrator i społecznik.

W schematyzmie Archidiecezji Lwowskiej na rok 1926 przy Trościańcu Wielkim jest też bardzo ciekawa informacja: księgi metrykalne od 1785 roku. Więc nie zostały zniszczone w czasie I wojny światowej..



10) 1929-1934 ksiądz Aleksander Markiewicz


ksiądz Aleksander Markiewicz
ksiądz Aleksander Markiewicz
zdjęcia lata 30-te


Ksiądz Aleksander Markiewicz urodził się w roku 1884. Przyjął święcenia kapłańskie 30 listopada 1907 roku we Lwowie. W latach 1907-1910 był wikariuszem parafii Sasów (dekanat złoczów). 1910-1912 wikariusz parafii Narajów (dekanat Brzeżany). 1912-1916 wikariusz-ekspozyt parafii Zabojki (dekanat Brzeżany). 1916-1919? wikariusz parafii Busk. 1919?-1928 ekspozyt parafii Adamy (dekanat Busk). 1928-1929 administrator parafii Opryłowce (dekanat Tarnopol). 1929-1934 proboszcz parafii Trościaniec Wielki. 1934-1945 administrator parafii Milno. W ramach ekspatriacji wyjechał na Ślask Opolski. W latach 1945-1947 był rezydentem parafii Bojków. Zmarł 5 VI 1948 w Szynwałdzie (obecnie dzielnica miasta Gliwice)..

Mieszkańcy Milna nie wspominają dobrze księdza Markiewicza. O jego wcześniejszej działalności w Trościańcu nic nie zostało zapisane we wspomnieniach Kresowian, zbieranych przez Antoniego Worobca. Okres ten jest zupełnie pomijany - po księdzu Władyce zaraz wspomina się dokonania księdza Garczyńskiego. Ciekawe informacje znajdują się za to we wspomnieniach Stanisława Bary, przedwojennego nauczyciela z Hnidawy:

"Od początku wyglądał na zmęczonego, chorego i z tego powodu przyjeżdżał nieregularnie na msze święte do Hnidawy. Lub w ogóle nie spełniał tego obowiązku, a nawet pewnego razu radził parafianom pójście do cerkwi, bo to to samo, gdy droga staje się trudna do przebycia. Absencja ks. Markiewicza powiększała się, rodziła się obawa, że Polacy w Hnidawie stopnieją wskutek jego oportunizmu i braku opieki religijnej, jak to się działo w wieku XIX w wielu oddalonych wsiach." (...)

"Kuria nie reagowała na prośby o poprawę sytuacji, dopiero skarga do Nuncjatury w Warszawie była natychmiast skuteczna. Księdza Markiewicza przeniesiono do parafii Milno, do Trościańca nadano księdza Walentego Garczyńskiego"..



11) 1934-1938 ksiądz Walenty Garczyński


ksiądz Walenty Garczyński
ksiądz Walenty Garczyński
zdjęcie z 1937 roku


Urodzony w 1888 roku, przyjął świecenia kapłańskie 8 lipca 1917 roku we Lwowie. W roku 1917 był wikariuszem w Monasterzyskach (dekanat Buczacz). W latach 1921-1932 był administratorem ekspozytem w Nowostawcach (dekanat Buczacz), we wrześniu 1932 przeniesiony z Nowostawiec na administratora do Milna. W roku 1934 przeniesiony do Trościańca Wielkiego. Od roku 1938 był proboszczem w Delatynie (dekanat Stanisławów).

Najpopularniejszy i najbardziej zasłużony trościaniecki kapłan. Ciepło wspominany przez wszystkich dawnych mieszkańców Trościańca i Milna. Wielki społecznik, patriota i dobry organizator. Za jego czasów wykonano generalny remont trościanieckiej świątyni i zmodernizowano jej najbliższe otoczenie. Wewnątrz uzupełniono też wyposażenie - i trościaniecki kościół odzyskał swój pełny pełny blask, jak przed I wojną światową. Niestety, krótko się cieszyli swoją świątynią mieszkańcy Trościańca. Wkrótce przyszła kolejna wojna - a potem ekspatriacja.

Piękne wspomnienie o księdzu Garczyńskim opublikował w swojej pracy Pan Antoni Worobiec:

Pewien korespondent Lwowskich Wiadomości Parafialnych, w wywiadzie przeprowadzonym w r.1935, tak relacjonował: " Z chwilą przybycia do nas X. W. Garczyńskiego ożywiło się w naszej parafii życie religijno - organizacyjne, prowadzone w ramach Akcji Katolickiej. Obok dawniejszych Bractw różańcowych i misyjnych, powołano do życia Stowarzyszenie "Dzieci Maryi" i Św. Anioła Stróża", liczące obecnie około 100 członków, oraz, "Kółko Ministrantów", do którego należą przeważnie uczniowie miejscowej szkoły. Wielką pomocą dla X. Proboszcza w tej pracy są Siostry Miłosierdzia, które w naszej parafii mają swój zakład wychowawczy. Ich dziełem jest ochronka dla najmłodszej dziatwy naszej wsi. W ich domu odbywają się także rekolekcje zamknięte dla młodzieży żeńskiej, zrzeszonej w stowarzyszeniach katolickich, z całego zborowskiego dekanatu. One też urządziły w ostatnich miesiącach, dzięki inicjatywie naszego X. Proboszcza, 3-miesięczny kurs gospodarstwa domowego, który zakończył się dnia 28 stycznia piękną uroczystością w naszym Domu Parafialnym i wystawą prac kursu w ochronce. Mogliśmy tam naocznie przekonać się, jakiem dobrodziejstwem dla naszych dziewcząt był ten kurs, gdyśmy oglądali ich piękne wyroby krawieckie, kuchenne i masarskie. Istnieje też w naszej parafii od kilku lat "Spółdzielnia Mleczarska", założona przez X. Władykę, naszego b. proboszcza, który posiada obecnie swój własny piętrowy dom i wysyła co miesiąc około 800 kg. deserowego masła do Centrali Spółek Mleczarskich. Posiadamy również 3 sklepy "Kółka Rolniczego", które konkurują skutecznie ze sklepami żydowskimi. Nie zapomniał także nasz X. Proboszcz o godziwej i pouczającej rozrywce dla nas. Obok dotychczasowych przedstawień amatorskich, uzyskaliśmy, dzięki jego staraniom, własny aparat kinematograficzny, który nam umożliwia oglądanie filmów religijnych, historycznych i innych. Ponieważ posiadamy również w naszym "Domu" wspólne radio, więc korzystamy z najnowszych zdobyczy wiedzy ludzkiej, choć z dala jesteśmy od wielkiego miasta".

Za jego czasów, w roku 1935 parafia liczyła 1404 dusze w Trościańcu i 143 w Hnidawie. Oprócz kościoła w Trościańcu była murowana kaplica w Hnidawie, w której także odprawiano msze..

Przy parafii działało sześć stowarzyszeń:
Parafialna Akcja Katolicka
Katolickie Stowarzyszenie Mężów
Katolickie Stowarzyszenie Kobiet
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej
Stowarzyszenie Różańca Żywego

Schematyzm duchowieństwa z 1936 roku wspomina, że w Trościańcu były przechowywane księgi metrykalne urodzeń i ślubów od 1785 roku i księgi zgonów od 1850 roku. Co się z nimi stało - nie wiadomo. Nie ma tych ksiąg w dostępnych w internecie inwentarzach polskiego Archiwum Głównego Akt Dawnych i ukraińskiego Archiwum Lwowskiego.

Po wojnie ksiądz Walenty Garczyński był administratorem parafii Najświętszego Serca Jezusa w Drobninie (gmina Krzemieniewo, powiat leszczyński, województwo wielkopolskie) i w latach 1952-1954 administratorem parafii Św. Katarzyny w Jugowie (gmina Nowa Ruda, powiat kłodzki, województwo dolnośląskie). Zmarł w Polanicy Zdroju 23 marca 1955 roku.



12) 1938-1945 ksiądz mgr lic. Edward Studziński


ksiądz Edward Studziński
ksiądz Edward Studziński
zdjęcie z młodości (między 1924 a 1930)
gdy pracował jako katecheta w Gimnazjum im. Szymona Konarskiego w Dubnie
(nadesłał Pan Jacek Głowacki)


ksiądz Edward Studziński
ksiądz Edward Studziński
zdjęcie z 1940 roku


Urodzony 10 października 1897 roku w Barze, przyjął świecenia kapłańskie 21 kwietnia 1921 roku w Gnieźnie. Początkowo pełnił posługę kapłańską w diecezji łuckiej na Wołyniu. W roku 1924 pełnił funkcję rektora w Dubnie i katechety w tamtejszym gimnazjum. W latach 1930-1932 proboszcz w Sarnach. W latach 1932-1938 proboszcz w Krzemieńcu. Od roku 1938 pracował w archidiecezji lwowskiej, jako proboszcz w Trościańcu Wielkim.

Dodatkowe informacje z czasów księdza Studzińskiego:

W roku 1939 do kościoła w Trościańcu Wielkim należało 1541 dusz.

Przy parafii działało pięć stowarzyszeń:
Parafialna Akcja Katolicka
Katolickie Stowarzyszenie Mężów
Katolickie Stowarzyszenie Kobiet
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej
Stowarzyszenie Różańca Żywego

W Trościańcu było dwóch kapłanów, bo oprócz ks. Studzińskiego od 1938 roku rezydował tutaj ksiądz Leon Ornatowski, kapelan Sióstr Miłosierdzia. Urodzony w r. 1890, święcenia kapłańskie w r. 1915. Wcześniej, w 1924 r. był wikariuszem ekspozytem, a od 1925 proboszczem w Uhryńkowcach, dekanat jazłowiecki. Od roku 1935 był proboszczem w Suchowoli (dekanat Brzeżany). Po objęciu stanowiska kapelana załozieckich Sióstr Miłosierdzia zapewne mieszkał na ich trościanieckim folwarku.


ksiądz Leon Ornatowski
ksiądz kapelan Leon Ornatowski
zdjęcia lata 30-te


Ksiądz Studziński był ostatnim trościanieckim proboszczem. Przypadło mu duszpasterstwo w smutnych czasach. Rok po objęciu przez niego parafii wybuchła II wojna światowa. Za pierwszej okupacji sowieckiej (1939-1941) zaczęło się utrudnianie chodzenia do kościoła, propaganda ateistyczna i nakładanie kar pieniężnych - tzw. "podatku kultowego". Potem bezwzględny wyzysk ze strony nowego okupanta - Niemców. Zagrożenie ze strony nacjonalistów ukraińskich - oddalone dzięki licznej i dobrze zorganizowanej polskiej samoobronie. Przymusowa ewakuacja przed frontem i trzymiesięczny pobyt mieszkańców Trościańca poza rodzinną wioską. I wreszcie najstraszniejsze - nowa fala mordów w końcu 1944 roku. Wsi nie miał już kto bronić, bo większość mężczyzn z polskiej populacji Trościańca została powołana do wojska i wysłana na front.

Ratując życie, ks. proboszcz Edward Studziński w marcu 1945 opuścił ze swoimi parafianami Trościaniec i wyjechał na zachód. Wiele dni koczowali na stacji kolejowej w Młynowcach - Zborowie.

Ksiądz Studziński odjechał z ostatnim (trzecim) transportem. który skierowano do Opola. Wyjeżdżając z Trościańcu starał się uratować co tylko się dało z wyposażenia kościoła. Pomimo że Sowieci surowo zakazywali zabierania jakiegokolwiek sprzętu kościelnego, część rzeczy udało się ukryć w bagażach parafian i przewieźć na nowe miejsce osiedlenia. Trafiły do kościoła w Kosieczynie, gdzie osiedliło się najwięcej Trościanieckich Rodaków.

Po wojnie pełnił posługę kapłańską w diecezji opolskiej, a później na Śląsku. w roku 1945 był katechetą w Państwowym Gimnazjum i Liceum Męskim w Opolu, później administratorem w Niemodlinie (Opolskie) W latach 1954-1965 był proboszczem parafii św. Barbary w Bytomiu, województwo śląskie. Zmarł 7 lipca 1968 roku. Informacji o jego miejscu śmierci i gdzie go pochowano niestety nie mamy.



Z Trościanieckiej Wspólnoty także wyszło wielu księży. Dwóch z nich przyjęło święcenia kapłańskie jeszcze przed wojną. Ksiądz prof. dr hab. Józef Dajczak (1894-1966) i ksiądz kanonik Piotr Olender (1913-1977). Z urodzonych w Trościańcu Wielkim po wojnie zostali kapłanami ksiądz Franciszek Dajczak (1932-1995) i ksiądz kanonik Stanisław Kusiak (1912-1989). Z pokolenia urodzonego już na Ziemiach Zachodnich m.in. ksiądz biskup Edward Dajczak i ksiądz Bernard Półtorak.

O księdzu Piotrze Olendrze już mamy na stronie osobny artykuł - z książki ś.p. Pana Antoniego Worobca. Niedługo opublikujemy podobny o księdzu profesorze Józefie Dajczaku. Ale niezależnie od tego mamy w planach osobny artykuł, poświęcony im wszystkim razem. I tym urodzonym w Trościańcu Wielkim, i tym urodzonym już po wojnie w trościanieckich rodzinach na Ziemiach Zachodnich. Zdjęcia, daty święceń, może krótkie biogramy.




WYKORZYSTANE ŹRÓDŁA:


Antoni Worobiec: Dzieje parafii i kościoła p.w. Najśw. Serca Jezusa w Trościańcu Wielkim (1906-2006). Zielona Góra 2006, wyd. Wspólnota Trościanieckich Rodaków w Kosieczynie gm. Zbąszynek.

Nasz kresowy dom nad Hukiem, Smolanką i Łopuszanką. Opracowanie zbiorowe pod redakcją Antoniego Worobca. Zielona Góra 2000, nakładem Koła Środowiskowego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Zbąszynku.

Catalogus universi venerabilis cleri saecularis et regularis Archidioecesis Leopoliensis rit. lat. pro Anno Domini MCMV. Exhibetur status Archidioecesis ad diem 1. Januarii 1905, quo schematismus typo mandatus extitit. Leopoli. Impressum in typographia catholica Josephi Chęciński. 1905.

Schematyzm Kościoła Rzymsko-Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej z Mapą Diecezji i dodatkiem Spisu Polskich Parafji i Polskiego Duchowieństwa w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Opracował Zygmunt Adam Czernicki. Wydanie pierwsze (Stan z 1 stycznia 1925 r.). Kraków. Wydaniem i Nakładem Polskiego Instytutu Wydawniczego Z. A. Czernickiego Kraków.

Schematismus Archidioecesis Leopoliensis ritus latini. MCMXXVI. Leopoli. Sumptibus Curiae Metropolitanae Ritus Latini 1926.

Schematismus Archidioecesis Leopoliensis ritus latini. MCMXXXVI. Leopoli. Sumptibus Curiae Metropolitanae Ritus Latini 1936.

Schematismus Archidioecesis Leopolinsis Ritus Latini. MCMXXXVIII. Leopoli. Sumptibus Curiae Metropolitanae Ritus Latini. 1938

Schematismus Archidioecesis Leopoliensis ritus latini. MCMXXXIX. Leopoli. Sumptibus Curiae Metropolitanae Ritus Latini 1939.

Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej - Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego Województwa Ruskiego tom 13. Praca zbiorowa pod redakcją naukową Jana K. Ostrowskiego. Kraków 2005, wyd. Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie. Rozdział "Kościół parafialny p.w. Najśw. Serca Jezusa w Trościańcu Wielkim" (aut. Jan K. Ostrowski)

Księga pamiątkowa i adresowa wygnańców wojennych z Galicyi i Bukowiny 1914-15. Część III. Prowincya i Bukowina. Opracowano według planu Dra Antoniego Chmurskiego, wydawcy "Wiedeńskiego Kuryera Polskiego". Wiedeń 1915.

Z krwawych dni Złoczowa 1919 r.. Broszura wydana staraniem Komitetu Budowy Pomnika-Grobowca dła Ofiar Mordów Ukraińskich. Tłoczono w drukarni W. Zukerkandla w Złoczowie - 1921

Gazeta Lwowska, numery czasopisma z różnych lat (rubryka: Wiadomości Kościelne).



 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Komentarze
Kazimierz dnia stycznia 23 2019 20:26:38
Ks. Walenty Garczyński po wojnie był proboszczem we wsi Drobnin gm. Krzemieniewo 1945- 1946. W latach 1952-1954 był proboszczem w Jugowie.
Zmarł w 1955 r. Akta personalne ks. W. Garczyńskiego znajdują się w Archiwum Diecezjalne w Tarnowie -dział Akta Personalne Kapłanów
Sygn. PG VII/5
--
źrodło:
http://www.milno.pl/readarticle.php?article_id=52
 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl

dnd, d&d dungeons and dragons
 
Dodaj komentarz
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
 
isa, dnd.rpg.info.plwotc, ogl


Copyright © Kazimierz Dajczak & Remigiusz Paduch; 2007-2020